Mr. Online – 29 september 2022

Het tv-programma Zembla deed onderzoek naar het storten van granuliet in een natuurplas bij de Maas. Zembla concludeerde dat er een grote hoeveelheid afvalstoffen was gedumpt die nooit gedumpt had mogen worden. Zembla liet in de uitzending een oud-milieuofficier van justitie aan het woord, die stelt dat er sprake is van valsheid in geschrifte en het opzettelijk illegaal storten van afval. De rechter oordeelt dat er voor deze beschuldigingen geen feitelijke basis was. Zembla had dit niet zo mogen uitzenden en moet de ongefundeerde beschuldigingen rectificeren.

Op 30 januari 2020 werd het tv-programma van Zembla ‘De afvaldump door Rijkswaterstaat’ uitgezonden. De uitzending staat nog altijd online. Rijkswaterstaat zou een onjuiste vergunning hebben verleend aan het bedrijf Bontrup voor het storten van granuliet in een natuurplas. Granuliet is het restproduct dat vrijkomt bij de productie van steenslag, een belangrijke grondstof voor de bouw van wegen. De juridische vraag is of granuliet voldoet aan de definitie van ‘grond’, en of het storten van granuliet schadelijk is voor het milieu. Bontrup heeft alle benodigde vergunningen en certificaten, en het afstorten is volgens hen, en ook volgens Rijkswaterstaat, gewoon toegestaan.

Zembla komt tot een andere conclusie, namelijk dat Bontrup afvalstoffen dumpt die niet gedumpt mogen worden. Zembla legt dit feitencomplex voor aan een voormalig milieuofficier van justitie, Gustaaf Biezeveld. Die doet zelf geen onderzoek, maar gaat af op de feiten zoals Zembla hem die presenteert. Op basis daarvan doet hij ferme uitspraken. Biezeveld beschuldigt Bontrup van het opzettelijk plegen van strafbare feiten. Bontrup zou valsheid in geschrifte hebben gepleegd door granuliet te definiëren als grond. En Biezeveld beschuldigt Bontrup van het opzettelijk storten van afvalstoffen, waarop een gevangenisstraf van zes jaar staat.

Er volgen diverse procedures. Bontrup dient een klacht in bij de Raad voor Journalistiek. Die geeft Zembla in 2020 een flinke tik op de vingers. Het onderzoek was journalistiek onzorgvuldig en de berichtgeving werd als eenzijdig, onevenwichtig en tendentieus gekwalificeerd. Zembla reageert woedend dat zij zich hier ‘volstrekt niet’ in kan vinden en trekt zich direct terug uit dit journalistieke zelfreguleringsorgaan.

Maar ook de civiele rechter is van oordeel dan de uitzending over de schreef gaat. Bontrup spant een procedure aan tegen oud-officier van justitie Biezeveld. Die wordt eind 2021 veroordeeld tot rectificatie van zijn uitspraken. Zijn beschuldigingen hadden geen deugdelijk basis in het feitenmateriaal. Zembla publiceerde deze rectificatie van Biezeveld.

Bontrup eist ook van Zembla zelf een rectificatie. De rechtbank Den Haag oordeelt nu dat niet alleen Biezeveld, maar ook Zembla in de fout is gegaan. Daarbij is volgens de rechter van belang dat Zembla hem van informatie heeft voorzien. De rechter kwalificeert het door Zembla aan Biezeveld voorgelegde feitencomplex als ‘veel te eenzijdig’ en ‘veel te gekleurd geformuleerd’. Aldus heeft Zembla  zelf aan de basis gestaan van de te ver gaande beschuldigingen van Biezeveld. Zembla had er volgens de rechter aan moeten twijfelen of de ernstige beschuldiging dat Bontrup opzettelijk strafbare feiten zou plegen wel gefundeerd was. De rechter verwijt Zembla ook dat zij nuancerende feiten buiten de uitzending heeft gelaten.

Ook Zembla moet nu rectificeren. In de uitzending zijn nu twee aparte rectificaties opgenomen: één van Biezeveld en één van Zembla. De rectificaties zijn midden in de uitzending maar liefst tachtig seconden lang in beeld, en worden aan het eind nog herhaald. Ook op de website van Zembla is de rectificatie van Zembla gepubliceerd, onder de eerdere rectificatie van Biezeveld.

De rechter heeft Zembla veroordeeld om Bontrup een schadevergoeding betalen. De hoogte daarvan zal in een opvolgende procedure worden vastgesteld. Het is de vraag of Zembla zich weer wil aansluiten bij de Raad voor de Journalistiek, nu is vastgesteld dat Zembla met deze uitzending uit de bocht is gevlogen.